Tại hội thảo "Khó khăn của doanh nghiệp (DN) Việt khi nhập khẩu lúa mì" do Hội Lương thực Thực phẩm TP HCM (FFA) tổ chức chiều 8-10, các DN trong ngành mong muốn cơ quan quản lý nhập khẩu đưa ra lộ trình dài hơn hoặc bỏ quy định buộc tái xuất lô lúa mì nhiễm cỏ kế đồng (Cirsium Arvense).
"Cục Bảo vệ thực vật đang báo cáo đề xuất Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn xem xét tạm ngừng nhập khẩu lúa mì từ các nước có nhiễm cỏ kế đồng để bảo vệ sản xuất trong nước. Khi phát hiện lô hàng vi phạm từ Việt Nam, các nước cũng áp dụng biện pháp tương tự để bảo vệ sản xuất trong nước" - lãnh đạo đơn vị này thông tin.
Cỏ Cirsium Arvense là đối tượng kiểm dịch thực vật nhóm I, nhóm sinh vật gây hại có nguy cơ gây thiệt hại nghiêm trọng đối với thực vật và sản phẩm thực vật, chưa có trên lãnh thổ của Việt Nam. Từ đầu năm đến nay, Việt Nam đã phát hiện 1,2 triệu tấn lúa mì nhập khẩu từ Nga, Mỹ và Canada nhiễm cỏ kế đồng, chiếm khoảng 30% tổng lượng nhập khẩu lúa mì. Trước tình trạng số lô vi phạm tăng cao, Cục Bảo vệ thực vật đã gửi cảnh báo đến các nước xuất khẩu và thông báo đến DN, yêu cầu khắc phục nhưng tình hình không cải thiện.
Theo Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, trong 9 tháng đầu năm 2018, Việt Nam đã nhập khẩu 3,98 triệu tấn lúa mì, trị giá 952 triệu USD, tăng 7,7% về khối lượng và tăng 22,4% về giá trị so với cùng kỳ năm 2017. Ba thị trường nhập khẩu lúa mì là Nga, Úc và Canada với thị phần lần lượt là 52,9%, 25,3% và 8,5%.
Ông Trần Vũ Khánh, Giám đốc Công ty Hiệp Quang Agro chuyên nhập khẩu lúa mì, giải thích là do Úc hạn hán, mất mùa nên giá lúa mì tăng cao. "Nga đang tăng sản lượng lúa mì, Việt Nam lại được hưởng thuế 0% nên DN chuyển đổi thị trường. Tuy nhiên, tập quán của nhiều nước xuất khẩu lúa mì là thu hoạch bằng máy, chuyển vào kho, ra cảng mà không qua công đoạn vào nhà máy để sàng lọc như đối với lúa gạo Việt Nam nên còn lẫn cỏ. Khi về đến Việt Nam, DN có thể lọc cỏ và thực hiện tiêu hủy dưới sự giám sát của cơ quan chức năng để không phát tán ra môi trường" - ông Khánh nói.
Lúa mì nhập khẩu được chế biến thành nhiều loại thực phẩm
Theo bà Lý Kim Chi, Chủ tịch FFA, nếu đề xuất của Cục Bảo vệ thực vật được áp dụng sẽ gây ra nhiều hệ lụy, không chỉ cho ngành chế biến lương thực thực phẩm mà cả xã hội. Bà Chi thông tin các DN nhập khẩu lúa mì nhận được thông báo từ ngày 1-11, nếu lô hàng bị phát hiện có chứa cỏ kế đồng sẽ bị buộc tái xuất trong khi trước đó vẫn được nhập nhưng bị giám sát chặt chẽ.
Lúa mì là nguyên liệu chủ yếu làm ra bột mì, sản xuất mì ăn liền, bánh kẹo… nhất là khi lối sống hiện đại ngày càng phát triển, người tiêu dùng có xu hướng sử dụng bột mì tăng lên kéo theo tiêu thụ lúa mì của Việt Nam tăng.
Ngoài ra, bột mì còn được sử dụng để chế biến thức ăn cho gia súc, gia cầm; đặc biệt ngành sữa cũng có nhu cầu sử dụng bột mì đáng kể.
Tiêu thụ bột mì trên thị trường Việt Nam ngày càng tăng, lúa mì đang dần trở thành nguồn nguyên liệu có sức cạnh tranh và khó thay thế trong bối cảnh hội nhập kinh tế sâu rộng và thị trường thương mại toàn cầu, với yêu cầu nguồn thực phẩm ngày càng đa dạng hóa.
Bà Phạm Khánh Phong Lan, Trưởng Ban Quản lý An toàn thực phẩm TP HCM, lý giải nguồn gốc của quy định này theo Cục Bảo vệ thực vật, là cỏ kế đồng khi phát tán ra môi trường sẽ gây hại tương tự như ốc bươu vàng. Tuy nhiên, bà Phong Lan đặt vấn đề cơ quan quản lý nông nghiệp có cần quá cẩn trọng như vậy không bởi nhập khẩu lúa mì đã diễn ra trong nhiều năm, nếu phát tán ra môi trường và gây hại thì đã xảy ra từ lâu chứ không đợi đến bây giờ.
TS Trần Duy Khanh, chuyên gia phản biện chính sách, Viện trưởng Viện Nghiên cứu đào tạo doanh nhân APEC, nêu quan điểm "không quản được thì cấm" cho thấy năng lực quản lý còn yếu kém. Theo TS Khanh, Việt Nam không sản xuất được lúa mì nên phải nhập khẩu. Hiện 25% lượng nhập khẩu dùng trong sản xuất thức ăn chăn nuôi, còn lại dùng trong chế biến thực phẩm.
Do đó, TS Khanh kiến nghị ngành nông nghiệp chỉ nên cấm nhập lúa mì lẫn cỏ đối với những lô hàng nhập về làm giống, không cấm đối với sản phẩm nhập về chế biến. "Việc cấm nhập không chỉ ảnh hưởng đến DN nhập khẩu lúa mì mà còn tác động đến toàn xã hội. Đoàn chuyên gia từ Nga cũng sẽ sang Việt Nam làm việc về vấn đề này" - ông Khanh cho biết.
Trung Việt
